به گزارش قدس آنلاین به نقل از ستاد توسعه فرهنگ،براساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی با موضوع مهاجرت و جابجایی بین‌المللی افراد تحصیل‌کرده، داده‌ها و روندهای کلان مهاجرت در سطح دنیا حاکی از افزایش دو برابری مجموع مهاجرین از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ است. در سال ۲۰۱۳، جمعاً ۲۳۱.۵ میلیون نفر خارج از وطن خود زندگی می‌کرده‌اند که در این گزارش ایران جزء کشورهای اصلی مهاجر فرست دنیا محسوب نمی‌شود. در گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (۲۰۱۵) ایران جزء ۲۰ کشور اول و در گزارش بانک جهانی (۲۰۱۶) جزء ۳۰ کشور اول ارسال کننده مهاجر قرار ندارد.

نرخ مهاجرت ایران به کل جمعیت به صورت تجمعی ۱.۱ درصد تا سال ۲۰۱۶ بوده است که از میانگین جهانی ۳.۲ درصدی و اکثر کشورهای با وضعیت توسعه مشابه پایین‌تر است.
بر اساس آخرین گزارشOECD در مورد افراد ترک وطن کرده، مجموعاً ۸۴۵ هزار نفر ایرانی مهاجر در کشورهای OECD وجود دارد که معادل ۱.۵ درصد از جمعیت کشور است که کمتر از نصف میانگین جهانی ۳.۲ درصدی و کمتر از یک سوم میانگین ۵ درصدی در کشورهای اروپایی است.
درخصوص مهاجران ایرانی به کشورهای OECD، می‎توان گفت بیش از ۶۰ درصد به کشورهای انگلیسی‌زبانِ آمریکا، کانادا، انگلیس و استرالیا مهاجرت کرده‎اند که بیشترین سهم آن با ۳۵ درصد در کشور آمریکا زندگی می‎کنند. براساس گزارش بین‌المللی مهاجرت سازمان ملل (۲۰۱۷) تا سال ۲۰۱۵ در مجموع اکثریت مهاجرین ایرانی به کشورهای آمریکا، آلمان، کانادا، انگلیس و سوئد عزیمت کرده‎اند.
در نهایت از منظر نرخ و میزان کلی مهاجرت، ایران بر طبق هیچ گزارش معتبر بین المللی جزء کشورهای با نرخ بالای مهاجر فرست محسوب نمی‌شود و نرخ مهاجرت کشور در مقایسه با میانگین ۳.۲ درصدی جهانی پایین‌تر و کمتر از نصف آن است. در سال ۲۰۱۵، رتبه کشور از نظر تعداد مهاجر ارسالی، ۵۴ ام دنیا می‌باشد.
طبق آمار و اطلاعات موسسه مشاوره بین‌المللی آموزش و قوانین، تعداد دانشجویان بین‌المللی از ۱.۳ میلیون در سال ۱۹۹۰ به ۵ میلیون دانشجو در سال ۲۰۱۴ رسیده است و ایران جزء کشورهای با تعداد بالای ارسال کننده دانشجو به کشورهای پیشرفته محسوب نمی‌شود. چین، روسیه، کره جنوبی و هند چهار کشور اول ارسال‌کننده دانشجو به کشورهای توسعه ‎یافته هستند (OECD, ۲۱۰۵). نکته قابل توجه حضور عربستان سعودی بین کشورهای فرستنده دانشجو به کشورهای OECD است. رشد ۲۱۸ درصدی دانشجویان این کشور نسبت به سال ۲۰۱۲ می‌تواند نشان‌‎دهنده سیاست این کشور برای اعزام دانشجو به خارج از کشور باشد. ایران با داشتن ۳۲۷۵۸ دانشجو درOECD در میان ده کشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.
طبق گزارش مشترک سازمان ملل و OECD ایران با حضور در پایینترین سطح طبقه بندی جهانی از نظر این شاخص، در زمره کشورهایی است که نرخ مهاجرت افراد تحصیلکرده به کل جمعیت تحصیلکرده در آن، در طبقه کمتر از ۵ درصد قرار دارد.
بنابراین میتوان به استناد آمار نهادهای معتبر بین‌المللی میتوان اینگونه گفت که بحران مهاجرت مغزها در ایران، فاقد هرگونه سندیت بوده و ایران با داشتن ۱۲۲۶۹ دانشجو در آمریکا، رتبه ۱۱ ارسال دانشجو به آمریکا را به خود اختصاص داده‌اند که از نظر تعداد کل، دانشجویان ایرانی۱.۲ درصد از تعداد کل دانشجویان بینالمللی وارد شده به امریکا در سال تحصیلی ۲۰۱۶را تشکیل میدهند.( کشورهای چین، هند، عربستان، کانادا و ... در رتبه های بالاتری قرار دارند)
براساس گزارش موسسه آمار اداره مهاجرت امریکا (http://www.migrationpolicy.org) در سال ۲۰۱۶ امریکا میزبان بیش از ۴.۱ میلیون دانشجوی خارجی بوده است. (این اطلاعات براساس تعداد ویزای F۱ صادرشده که مدت آن بیش از یک سال و ویزای تحصیلی محسوب می‌گردد بوده است) و کشورهای مبدا دانشجویان خارجی در امریکا نیز در سال‌های گذشته بطور قابل ملاحظه‌ای تغییر یافته‌اند.
در سال ۱۳۹۴-۱۳۹۵ کشور چین بیشترین تعداد دانشجویان خارجی در امریکا ( ۳۱%) را داشته و کشورهای هند (۱۴%)، کره جنوبی (۷%)، عربستان صعوری (۶%) و کانادا (۳%) به ترتیب در رده‌های بعدی بوده و ایران در رتبه یازدهم قرار گرفته‌است. همچنین سال ۱۳۹۵ در مقایسه با سال ۱۳۹۴ تعداد ۸۹۰۰۰ نفر به دانشجویان خارجی در امریکا اضافه شده است که این رشد دانشجویان بیشتر از کشورهای هند، چین، برزیل، عربستان صعودی و کویت بوده است.
کمترین تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا سال ۱۳۳۰-۱۳۳۱ حدود ۶۰۰ نفر (رتبه دهم در جهان) و بیشترین تعداد در سال ۱۳۶۰ حدود ۵۱۰۰۰ نفر (رتبه اول درجهان) بوده است.
در دهه هفتاد تعداد دانشجویان ایرانی در امریکا به شدت کاهش یافت بطوری‌که در سال ۱۳۷۸-۱۳۷۹ کمترین تعداد دانشجوی ایرانی (۱۷۰۰ نفر) در ۴۵ سال گذشته به امریکا مهاجرت نمودند.
در دهه هشتاد کمترین میزان رشد سالانه تعداد دانشجو در سال ۲۰۰۴ ( ۱۳۸۲) با رشد منفی۲/۳ درصد بوده و بیشترین میزان رشد در سال ۲۰۰۹/۲۰۱۰ (۱۳۸۹-۱۳۸۸) با رشد ۹۱/۳۳ درصدی بوده است.
نکته قابل توجه درخصوص نرخ افزایش سالانه دانشجویان ایرانی در امریکا این است که از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ نرخ افزایش تعداد دانشجویان در امریکا نزولی بوده و از ۲/۲۵ درصد رشد سالانه در سال ۱۳۸۴-۱۳۸۵ به ۲/۸ درصد در سال ۱۳۹۴-۱۳۹۵ کاهش داشته است.

 برنامه دولت در جذب متخصصان و دانشمندان برجسته ایرانی خارج از کشور 
تجربه موفق طراحی و اجرای برنامه "همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم" از بهمن ماه سال ۱۳۹۳ توسط دولت و همچنین شکل‏گیری زیرساختی مناسب و سریع با هدف استفاده از ظرفیت و توان علمی و فناوری متخصصان ایرانی غیرمقیم در حوزه‌های مختلف تخصصی با مشارکت بیش از ۴۰ دانشگاه، پژوهشگاه و مرکز علمی و فناوری برجسته داخلی به‌عنوان پایگاه‌های تخصصی همکار، منجر به بازگشت و شروع به کار ۷۱۰ نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه‌های برتر دنیا (اکثریت از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی) در ۲۸ ماه گذشته در قالب‌مدل‌های مختلف همکاری (پسادکتری، نظام وظیفه تخصصی، جذب هیئت علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و اساتید مدعو) شده و پیش‏بینی می‏شود با توجه به موفقیت نسبی این طرح و کسب اعتبار لازم در میان متخصصان ایرانی خارج از کشور و مراکز علمی و فناوری برجسته داخلی این روند افزایش یابد.
لازم به ذکر است، در مدت زمان کوتاه اجرای این طرح بیش از ۴۰ شرکت فناور در حوزه‌های مختلف تخصصی توسط این افراد تأسیس و منجر به ایجاد اشتغال برای تعداد زیادی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مستعد داخلی شده است. همچنین تعدادی از آزمایشگاه‌ها و مراکز رشد در دانشگاه‌ها با همکاری ایشان راه‌اندازی و محصولات جدید با پتنت امریکا و اروپا ثبت شده است که ادامه این روند منجر به ارتقا سطح کیفی مراکز علمی و فناوری داخلی و افزایش سطح ارتباطات بین‌المللی این مراکز را با دانشگاه‌ها و موسسات علمی محل فعالیت متخصصان ایرانی در خارج از کشور خواهد شد.